Vandaag een interview met Rita Knijff-Pot. Recentelijk verscheen haar boek Thuisland bij Uitgeverij Aspekt. Lezen jullie mee??

Wanneer greep de leeswolf je?

Vanaf het moment waarop ik niet alleen letters maar ook hele woorden kon lezen. Mijn ouders zorgden voor het lidmaatschap van de bibliotheek en met mijn vader wandelde ik op zaterdag naar de stadsvilla, waarin die gevestigd was, om mijn voorraad voor de hele week aan te vullen.

Wat las je graag in je jonge jaren?

Alles waar de bibliotheekmevrouw me voor in aanmerking vond komen, tot het moment waarop ik zelf de keuze mocht bepalen. Sprookjesboeken zoals de dikke bijbels van Hans Christiaan Andersen en Grimm, boeken over componisten, Biggles en Winnetou… De echte meisjesboeken, Cissy van Marxveldt, Miep Diekmann… volgden later. Op de middelbare school Nederlandse, Engelse, Franse en Duitse literatuur voor de lijst én detectives. Ik ben in Limburg opgegroeid, Duits was zo ongeveer een tweede moedertaal. Maar ook met de andere talen had ik geen moeite. Ik correspondeerde in die tijd met een Amerikaans meisje uit Massachusetts. We hielden gelijke tred op het voortgezet onderwijs en informeerden elkaar over de boeken die we lazen en kreeg ik bijvoorbeeld de tip te lezen over Amelia Earhart, die als eerste eerste vrouw in 1932 als pilote de Atlantische Oceaan overstak. Concluderend kan ik wel zeggen dat internationaliteit in literatuur me zeer aansprak.

Hoe zag de bibliotheek van het ouderlijk huis er uit?

Amerikaanse en Engelse literatuur, ook wel wat Nederlandse boeken en Romeinse sagen en legenden, ‘Terug naar Olympus’ e.d., reisboeken, fotoboeken, naslagwerken.

Welke schrijvers hebben je gevormd?

In hoeverre schrijvers me vormden, weet ik eerlijk gezegd niet. Ik was een veellezer. In ieder geval wel met het ontwikkelen van een bepaalde smaak en voorkeur. Ik las bijvoorbeeld alles van Iris Murdoch en Patricia Highsmith, van Hermans, Cees Nooteboom, Hella Haasse, Alberto Moravia (wiens huis ik in 2011 heb bezocht tijdens een studie Joods Italiaanse literatuur en een eerste geschreven versie van een van zijn boeken met handschoentjes aan heb mogen bekijken),…. om maar wat voorbeelden uit het verleden te noemen. Onbewust kan er invloed van zijn uitgegaan op de innerlijke bron van waaruit ik nu schrijf.
In mijn vaders boekenkast stond een smal boek: ‘Volken van één stam’ geschreven door Philip Gibbs. Eerste druk 1938. Het leek een dun boek, maar dat was schijn. De tekst was gedrukt op heel dun, bijna doorzichtig papier. Het boek bevatte 425 pagina’s en maakte een zeer grote indruk op me. Het is een roman die zich afspeelt in de tijd voor en tijdens de WOI. Het is met inzicht geschreven en gaat over de dilemma’s die zich voordoen bij twee vrienden, een Engelse en een Duitse student die een tijd samen optrekken in Oxford, als zij moeten uitkomen voor hun eigen vaderland. Die manier van schrijven vond ik bijzonder en nieuw: persoonlijke gebeurtenissen vermengd met historie, actualiteit en zienswijze. Ik ben later meer gaan verzamelen van de schrijver o.a. via antiquariaten. Een heel bijzondere serie heeft Philip Gibbs geschreven over de tijd voor en tijdens de WOII. Over een journalist in Engeland die later oorlogscorrespondent in Amerika werd. Het bijzondere is dat hij daarin de geschiedenis op de voet volgt. Als je kijkt naar de publicatiedatum van de afzonderlijke delen in die serie, dan is hij soms voorspellend in zijn schrijven. Hij geeft een mooi voorbeeld van onbevooroordeeld schrijven over de geschiedenis en de mensen die zijn romans bevolken. Philip Gibbs (1877-1962) werd Sir Philip Gibbs door zijn verdiensten voor de journalistiek en als romanschrijver. Voor mij is hij een voorloper van verhalend literair non-fictie schrijven.

Kun je je werk in eigen woorden typeren en introduceren?

Mijn debuut ‘Spaans Meisje op Ameland’ is tot stand gekomen nadat ik een minor non-fictie had gevolgd op de School voor Journalistiek. Twee jaren Schrijversvakschool waren daaraan vooraf gegaan om de literaire kant van het schrijven te ontwikkelen. We kregen op de HKU als opdracht het studieonderdeel met een verhaal van een bepaald aantal woorden af te sluiten. Ik zocht een geschikt onderwerp in mijn knipselmap, ging op onderzoek uit en besefte gaandeweg dat in mijn verhaal een complete roman zat. Ik kon de persoonlijke tragedie, die zich op Ameland, in Duitsland en in Spanje had afgespeeld mooi situeren tegen het decor van de wereldgeschiedenis: de Spaanse Burgeroorlog, WOII en de naoorlogse jaren, waardoor het een universeel karakter kreeg. De termen historische roman, non-fictie zijn beide van toepassing.

Is er een centraal thema in je oeuvre?

In drie van mijn tot nu toe verschenen boeken,’Spaans Meisje op Ameland’, ‘Retour Ameland’ en ‘THUISLAND’ speelt WOII een grote rol in het persoonlijke leven van gewone mensen. Of het mijn centrale thema is? Eigenlijk is dat het beschrijven van beslissende situaties in mensenlevens, de onderlinge relaties, de keuzes die ze maken en de consequenties die ze zullen moeten dragen. ‘La condition humaine’ dus eigenlijk. En dat komt ook terug in mijn derde boek ‘Een Jaar Later’, een thriller, waarin mensen op de proef gesteld worden en ik het interessant vind, hoe ze daarmee omgaan.

In hoeverre speelt de eigen beleving een rol in je werk? Hoe autobiografisch is het?
Ik denk dat in het algemeen geldt, dat elk werk, hoe ver de inhoud ook van je persoonlijk leven afstaat, autobiografische elementen vertoont. Vraag tien schrijvers om een brood te beschrijven en je zult zien dat er persoonlijke elementen insluipen. De meeste schrijvers debuteren met een persoonlijk verhaal. Ik heb dat niet gedaan, maar wie weet komt het autobiografische boek er ooit.

Wat lees je op dit moment?

Laatste twee boeken: ‘Mary Stuart’ van Stefan Zweig en ‘De herinnerde soldaat’ van Anjet Daanje

Wat zijn de plannen voor de toekomst?

Ik heb zeker plannen voor een volgend boek, maar zoals steeds het geval is bij de wordingsgeschiedenis van een nieuw verhaal, laat ik daar nog niets over los om zonder enige invloed van buitenaf mijn hoofd en hart hun creatieve werk te laten doen.